موادشیمیایی مورد استفاده در صنعت نساجی
در صنعت نساجی، مواد شیمیایی به‌طور عمده در مراحل مختلف مانند رنگرزی یا چاپ و فرآیندهای تکمیلی مورد استفاده قرار می گیرند و این فرآیند مهم‌ترین مرحله‌ای است که در آن، پارچه‌های بافته شده صرف‌نظر از اینکه طبیعی یا مصنوعی باشند، از فرآیندهای شیمیایی عبور می‌کنند. ایمنی در فرآیندهای شیمیایی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این مواد به‌طور مستقیم با پوست در تماس هستند، بنابراین، در حال حاضر آندسته از مواد شیمیایی نساجی که دوستدار محیط زیست هستند از محبوبیت بالایی برخوردار هستند.
مواد شیمیایی پایه عبارتند از:
• سود سوزآور
• پراکسید
• تثبیت‌کننده
• شوینده‌ها
• ضد چروک
• عامل جاذب
• نفوذدهنده
• آنزیم
• ضد کف
• نرم‌کننده
• عامل تنظیم شید
• عامل تثبیت‌کننده
• اسید
• نمک
فرآیندهای ساخت پارچه و کاربرد مواد شیمیایی
مواد شیمیایی مختلفی در حین ساخت پارچه‌ها استفاده می‌شوند.
فهرست پایه‌ای از این فرآیندها به شرح زیر است:
1. شستشوی نخ‌ها و الیاف:
نخ‌ها با استفاده از شوینده‌ها یا آنزیم‌ها شسته و تمیز می‌شوند تا برای فرآیندهای تولید نساجی آماده شوند.
2. رنگرزی:
رنگ‌های مختلفی برای رنگرزی پارچه مورد استفاده قرار میگیرند، مانند رنگ‌های ایندیکو، رنگ‌های سولفور، رنگ‌های مستقیم، رنگ‌های طبیعی و غیره.
3. چاپ:
مواد شیمیایی مختلفی مانند بیندرهای مرواریدی، بیندرهای پفی و دیگر بیندرها در چاپ برای دقت و وضوح بیشتر روی پارچه‌ها استفاده می‌شوند.
4. تکمیل:
در فرآیند تکمیل، مواد شیمیایی برای اهداف مختلفی مانند نرمی، ضد زردی و بسیاری دیگر استفاده می‌شوند.
تعریف برخی فرآیندها و نقش مواد شیمیایی:
نفوذدهنده: مواد شیمیایی که جذب مواد جامد به آب را افزایش میدهند.
عامل از بین بردن موم: برای حذف لکه‌های موم و روغن از پارچه استفاده می‌شود.
عامل شستشو: مواد فعال سطحی که به حل و پراکندگی مواد مختلف کمک می‌کنند.
نرم‌کننده‌های سیلیکونی: ترکیباتی برای نرمی و ضد چروک شدن پارچه‌ها، مخصوصاً در الیاف طبیعی مانند پنبه، پشم، ابریشم و غیره.
برای تکمیل اطلاعات ارائه‌شده در مورد مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت نساجی، می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:
مواد شیمیایی تخصصی در صنعت نساجی:
روغن‌ها و گریس‌های امولسیون‌شده: این مواد به‌عنوان روان‌کننده در فرآیند ریسندگی استفاده می‌شوند و به کاهش اصطکاک بین الیاف و اجزای ماشین‌آلات کمک می‌کنند.
نشاسته و مشتقات آن: برای افزایش استحکام نخ‌ها در حین ریسندگی و بافندگی به‌عنوان آهار استفاده می‌شوند.
موم‌ها: در فرآیندهای تکمیلی برای بهبود ظاهر و حس لطافت و نرمی به‌کار می‌روند.
مواد فعال سطحی (سورفکتانت‌ها): برای بهبود نفوذپذیری رنگ و جلوگیری از تجمع رنگ در فرآیند رنگرزی استفاده می‌شوند.
دیسپرس‌کننده‌ها: از تجمع رنگ جلوگیری کرده و یکنواختی رنگ را در فرآیند رنگرزی حفظ می‌کنند. پاک‌کننده‌های لکه: برای حذف لکه‌ها و آلودگی‌ها از پارچه‌ها در مراحل مختلف فرآیند تولید به‌کار می‌روند. مواد شیمیایی تکمیلی: برای ایجاد ویژگی‌های خاص مانند مقاومت در برابر آتش، ضد آب بودن یا تثبیت ابعاد پارچه‌ها استفاده می‌شوند. این مواد شیمیایی در مراحل مختلف تولید نساجی، از جمله ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل، به‌کار می‌روند و تأثیر بسزایی در کیفیت و ویژگی‌های نهایی پارچه‌ها دارند.
گواهی‌های موجود برای مواد شیمیایی در صنعت نساجی:
علاوه بر مواد شیمیایی ذکرشده، در فرآیندهای مختلف تولید پارچه یا رنگرزی/چاپ، مواد شیمیایی دیگری نیز استفاده می‌شود. برای اطمینان از اینکه کالای نهایی عاری از مواد شیمیایی خطرناک می¬باشد، گواهی‌های مختلفی وجود دارد که در بسیاری از کشورها، قوانین خاصی برای محدودیت استفاده از مواد شیمیایی وجود دارد.
: Oeko-Tex®: استاندارد جهانی برای نساجی که از سال 1992 وجود داشته است.
گواهی مناسب برای آسم و آلرژی: برای محصولات مصرفی که محیط داخلی را برای کسانی که از آسم و آلرژی رنج می‌برند بهبود می‌بخشد.
نشان ایكولوگ نوردیک: برای کشورهای نوردیک مانند دانمارک، سوئد، نروژ و غیره.
منبع: www.textilesresources.com